زندگي نامه آيت الله العظمي سيد ابوالقاسم خویی

(1317 ق- 1371 ش)، مجتهد، فقیه، اصولى، مفسر، مدرس و مرجع بزرگ شیعه. آیت‏اللَّه خویى در خوى متولد شد. در سال 1330 به نجف رفت و پس از تحصیل علوم ادبى و منطق و اصول فقه و كلام و فلسفه، بحث عالى خارج را نزد مجتهدان بزرگى چون آیت‏اللَّه شیخ الشریعه‏ى اصفهانى، شیخ مهدى مازندرانى، شیخ ضیاءالدین عراقى، شیخ محمد حسین غروى، شیخ محمد حسین نایینى، شیخ محمد جواد بلاغى و آیت‏اللَّه سید حسن بادكوبه‏اى، فراگرفت و به درجه‏ى اجتهاد رسید. آیت‏اللَّه خویى مدتى در مسجد الخضراء نزدیك حرم امیرالمومنین (ع) به تدریس بحث خارج «مكاسب» شیخ انصارى، كتاب «صلاه» و بحث خارج «عروه»، و همچنین تفسیر قرآن پرداخت. در حوزه‏ى درس ایشان هزاران شاگرد تربیت یافتند كه هر یك به عنوان مرجعى در سراسر بلاد اسلامى منتشرند. در عراق درگذشت و در نجف دفن شد. او تالیفات متعددى دارد كه برخى از آنها عبارت است از: «اجود التقریرات»؛ «الامر بین الامرین»؛ «البیان فى تفسیر القرآن»؛ «التنبیه على حكم اللباس المشكوك علیه»؛ «التنقیح فى شرح العروه الوثقى»؛ «مدارك العروه»؛ «الدراسات فى الاصول»؛ «مصباح الفقاهه»؛ «تكمله منهاج الصالحین»؛ «مبانى تكمله‏ى منهاج الصالحین»؛ «تهذیب و تتمیم منهاج الصالحین»؛ «مستحدثات المسائل»؛ «منتخب الرسائل»؛ «مناسك الحج»؛ «المسائل المنتخبه»؛ «فقه القرآن على المذاهب الخمس»؛ «المحاضرات فى الفقه الجعفرى»؛ «معجم رجال الحدیث» در بیست و سه جلد و برخى كتب دیگر كه هنوز طبع نشده.[1] فقیه مرجع مدرس. تولد: 15(1278 رجب 1317 ق.)، خوى. درگذشت: 17 مرداد 1371، كوفه. آیت‏الله سید ابوالقاسم خویى، فرزند على‏اكبر فرزند هاشم موسوى خویى نجفى، در شهر خوى به تحصیل برخى مقدمات پرداخت. در سال 1330 ق. به نجف اشرف رفت و در حوزه‏ى علمیه‏ى نجف به فراگرفتن علوم ادبى و منطق پرداخت. پس از فراگیرى كتاب‏هاى درسى اصولى و فقهى و از جمله نزد پدرش، به تحصیل خارج نزد استادان مختلف و از جمله آیت‏الله شیخ فتح‏الله معروف به شیخ الشریعه اصفهانى، آیت‏الله شیخ مهدى مازندرانى، آیت‏الله شیخ ضیاءالدین عراقى، آیت‏الله محمدحسین اصفهانى، آیت‏الله محمدحسین نایینى، آیت‏الله شیخ محمدجواد بلاغى، آیت‏الله سید محمدحسین بادكوبى پرداخت. بعد با اجازه آیت‏الله محمدحسین نایینى به تدریس كتب امامیه و غیر امامیه، كتب اربعه (كافى، فقه، تهذیب، استبصار) و جوامع (وسایل بحار، وافى) پرداخت. در سال 1352 ق. بسیارى از علما مانند آیت‏الله نایینى، آیت‏الله سید ابوالحسن اصفهانى، آیت‏الله عراقى و آیت‏الله بلاغى به مقام علمى و اجتهاد ایشان شهادت دادند. در این زمان بود كه آیت‏الله العظمى خویى مجلس بحث خارج خود را در مسجدالخضراء نزدیك حرم حضرت امیر (ع) تشكیل داد و سال‏ها به تدریس بحث خارج مكاسب آیت‏الله شیخ مرتضى انصارى، كتاب صلاة و بحث خارج عروة از سید محمدكاظم یزدى از كتاب طهارت وبعدها نیز به تفسیر قرآن كریم پرداخت. از جمله آیار ایشان مى‏توان به عنوان‏هاى زیر اشاره نمود: البیان فى تفسیر القرآن؛ اجود التقریرات (دو جلد)؛ تكمله منهاج الصالحین؛ مبانى تكمله منهاج الصالحین (دو جلد) المسائل منتخبه، مستحدثات المسائل؛ تعلیقه على العروة الوثقى؛ رسالة فى اللباس المشكوك؛ نفحات الاعجاز فى الرد على حسن الایجاز؛ منتخب الرسائل؛ تعلیقه على المسائل الفقیه؛ منتخب توضیح المسائل؛ تلخیص المنتخب؛ مناسك الحج (به عربى و نیز به فارسى)؛ تعلیقه المنهج الاحكام الحج؛ معجم رجال الحدیث (بیست و سه جلد). تقریرات آیت‏الله العظمى خویى به شرح زیر هستند: تنقیح العروة الوثقى، شش جلد در علم و فقه، دروس فى فقه الشیعه چهار جلد در علم فقه، مستند العروة سه جلد در علم فقه، فقه العترة، دو جلد در علم فقه، تحریر العروة یك جلد در علم فقه، مصباح الفقاهه، سه جلد در علم فقه، محاضرات فى الفقه الجعفرى، دو جلد در علم فقه، الدر الغوالى فى فروع العلم الاجمالى، یك جلد در علم فقه، محاضرات فى اصول الفقه، پنج جلد در علم اصول، مصباح الاصول، دو جلد در علم اصول؛ مبانى الاستنباط، دو جلد در علم اصول؛ دراسات فى الاصول، مصابیح الاصول یك جلد در علم اصول، جواهر الاصول، یك جلد در علم اصول؛ الامر بین الامرین، یك جلد در علم اصول؛ الرأى السدید فى الاجتهاد و التقلید، یك جلد در علم فقه؛ رسالة فى التحقیق الكر، یك جلد در علم فقه؛ رسالة فى حكم اوانى الذهب، یك جلد در علم فقه. از كتاب‏هاى طبع نشده وى میتوان به عنوان‏هاى زیر اشاره كرد: اضاةالقلوب؛ فقه القرآن على المذاهب الخمس؛ فهرست جامع الشتات؛ ازالة المحاده عن ملك المنافع المتضادة؛ آثارة العقول؛ قاعدة التحاوز؛ تعارض. آیت‏الله العظمى خویى در پى یك بیمارى قلبى در بیمارستان ابن‏النفیس بغداد بسترى و پس از یك هفته به نجف اشرف بازگشت و پس از گذشت چند روز به علت كهولت سن در ساعت سه بعدازظهر به وقت بغداد در روز هفدهم مرداد 1371 (مطابق با هشتم صفر 1413 ق.) در كوفه چشم از جهان فروبست. پیكر ایشان صبح یك شنبه در نجف اشرف تشییع شد و در مسجد الخضراء (صحن مطهر علوى) به خاك سپرده شد. منابع: معجم رجال الحدیث، جلد 22، ص. 17. آیت‏الله العظمى خویى به رحمت ایزدى پیوست»، كیهان فرهنگى س. 9 ش. 6 (شهریور 1371)، ص. 55. «چهره درخشان علوم مختلف اسلامى، حاج سید ابوالقاسم خویى (ره)»، كیهان، ش. 14575(25 شهریور 1371)، ص. 18 ص. گنجینه دانشمندان، جلد پنجم/ شیخ محمد شریف رازى، ص. 65 -64 مجلس نشین قدس، یادوراه پیشگام شهداى محراب، آیت‏الله قاضى طباطبائى/ شعر دوست، با مقدمه‏اى از حجت‏الاسلام سدى حسین موسوى تبریزى گنجنیه دانشمندان، جلد دوم/ شیخ محمد شریف رازى، ص. 9 -3.

برگرفته از کتاب: اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

منابع زندگینامه: [1] كیهان فرهنگى (س 9، ش 6، ص 55)، مولفین كتب چاپى (242 -240 /1).