زندگي نامه آيت الله سيد محمدهادی میلانی

سید محمد هادى حسینى میلانى بن العلامه الحجة آیت‏اللَّه آقا سید جعفر بن العلامه الورع آیت‏اللَّه آقا سید احمد حسینى میلانى از مراجع تقلید بزرگ و آیات عظام معاصر است در مشهد مقدس؛ معظم‏له در شب هفتم ماه محرم هزار و سیصد و سیزده قمرى در خاندان بزرگ علمى در نجف اشرف متولد شد و در مهد تربیت والد ماجدش كه داماد گرامى علامه فقیه آیت‏اللَّه العظمى حاج شیخ محمدحسن مامقانى بوده پرورش یافته است والد ماجدش مرحوم آیت‏اللَّه آقا سید جعفر حسینى از علماء جلیل‏القدر نجف اشرف و از شاگردان مرحوم آیت‏اللَّه العظمى آقاشیخ حسن مامقانى به شمار مى‏رفت و مردى بود كه در زمان خود به علم و تقوا شهرتى داشت قبل از اینكه مردم از فضائل اخلاقى و مقامات علمى آن بزرگوار برخوردار گردند در سن جوانى از دنیا رحلت نمود و در رواق شمالى مرقد مطهر حضرت موسى بن جعفر و جواد الائمه علیه‏السلام دفن شد. وى فرزند مرحوم آیت‏اللَّه آقا سیداحمد حسینى میلانى كه از شاگردان آیت‏اللَّه العظمى آقاشیخ محمدحسن صاحب كتاب جواهر و در آذربایجان مرجع تقلید و پناهگاه مسلمانان بود. مرحوم آقا سید احمد فرزند حجةالاسلام آقاسید مرتضى حسینى بن ركن‏الاسلام آقاسید على‏اكبر كه مورد علاقه مردم بودند بوده و او فرزند آقا سید اسداللَّه حسینى بود و این دو بزرگوار ساكن قصبه میلان بودند و پدران بزرگوار آنان از شرفاء سادات مدینه طیبه محسوب مى‏شد. پدر بزرگوار آقا سید اسداللَّه به حسب تقاضاى اهالى آذربایجان متوجه به آن سامان شده و در آنجا از دنیا رفت مرقد او هم اكنون زیارتگاه عموم مى‏باشند. والده ماجده حضرت آیت‏اللَّه میلانى صبه مرحوم آیت‏اللَّه العظمى حاج شیخ محمدحسن مامقانى بودند و آن بزرگوار در سال 1323 قمرى از دنیا رفت و كانون علم و تقوا و از مراجع بزرگ شیعه به شمار مى‏رفت و آثار علمى وى هم اكنون در حوزه‏هاى علمى مورد استفاده عموم مى‏باشند. در زمان معظم‏له نام دوازده هزار نفر از طلاب علوم دینیه در دفتر او مرقوم بود و حقوق آنان از ناحیه وى پرداخت مى‏شد. و در هر سال بیش از پنجاه هزار تومان از باب وجوهات به ایشان مى‏رسید و آنها را میان مستحقین و اهل علم تقسیم مى‏كرد و درهمى براى خود و عیالات خود باقى نمى‏گذارد و اگر شب مى‏رسید تا صبح نمى‏گذارد همان ساعت به اهلش مى‏رسانید. دائى و پدر همسر كریمه ایشان مرحوم آیت‏اللَّه عالم بزرگوار و شیخ العلماء حاج شیخ عبداللَّه مامقانى قدس‏اللَّه سره صاحب تنقیح المقال در علم رجال و مرات الكمال و مرآت الرشاد و غیره از آیات عظام و مراجع انام عصر خود بوده است. معظم‏له در سن كودكى پدر بزرگوار خود را از دست داده ولى در همان اوان داراى شوقى وافر به تحصیل علوم و مقدمات را تا سن دوازده سالگى نزد مرحوم آقا میرزا ابراهیم همدانى و آخوند ملامحسن تبریزى و دیگران خوانده و سطح را نزد مرحوم آیت‏اللَّه آقا شیخ ابراهیم سالیانى و مرحوم حجةالاسلام آقا سید جعفر اردبیلى و مرحوم آیت‏اللَّه حاج میرزا على ایروانى (صاحب حاشیه بر مكاسب و كفایه و تالیفات دیگر) و مرحوم حجةالاسلام آقا شیخ غلامعلى قمى سامرائى و مرحوم حجةالاسلام والمسلمین دائى بزرگوارشان آقا شیخ ابوالقاسم مامقانى كه در زهد و تقوا مانند پدر معظم خود آیت‏اللَّه مامقانى بودند تكمیل نموده آنگاه دروس خارج فقه و اصول را از علماء بزرگ و نوابغ عصر خود مانند مرحوم آیت‏اللَّه شریعت اصفهانى و آیت‏اللَّه میرزا محمدحسین نائینى و مرحوم آیت‏اللَّه آقاى حاج شیخ محمدحسین اصفهانى و مرحوم آیت‏اللَّه آقا ضیاء عراقى استفاده نموده و فلسفه و كلام را از مرحوم آیت‏اللَّه حاج شیخ محمدحسین اصفهانى و علم مناظره را از مرحوم حجةالاسلام علامه مجاهد حاج شیخ جواد بلاغى صاحب كتاب الهدى الى دین المصطفى و الرحله المدرسیه و آلاء الرحمن در تفسیر و غیره فراگرفته‏اند. مشایخ اجازه روایتى ایشان 1- مرحوم آیت‏اللَّه حاج سید حسن صدر 2- مرحوم آیت‏اللَّه حاج سید عبدالحسین شرف‏الدین 3- مرحوم ثقه‏المحدثین حاج شیخ عباس قمى 4- مرحوم حجةالاسلام والمسلمین حاج شیخ آغابزرگ تهرانى. آیت‏اللَّه میلانى در ادبیات فارسى و عربى حظ وافرى دارند و با ادباء معاصر خود مانند مرحوم آقاى شیخ محمد سماوى و آقاى شیخ جعفر نقدى و حجةالاسلام آقا میرزا محمدعلى اردوآبادى مطارحات ادبیه داشتند و اشعارى كه در جوانى به زبان عربى سروده‏اند شاهد زنده‏ى بر این مدعى است. آیت‏اللَّه میلانى بیش از پنجاه سال در نجف اشرف و كربلا و مشهد مقدس به تدریس فقه و اصول اشتغال داشته و تربیت‏شدگان علمى و اخلاقى ایشان در اكناف و اطراف ممالك و شهرهاى اسلامى بسیارند كه به وظائف دینى خود مشغول مى‏باشند. و معظم‏له در تشویق و تكریم فضلاء و محصلن كوشا مى‏باشند. آثار علمى او عبارت است از نوشته‏هاى بسیار كه درباره علم و فقه و اصول و تفسیر نگاشته‏اند و آنها را بعضى از فضلاء كه در حوزه درس كربلاى وى حضور داشته نوشته است. معظم‏له درباره قسمتى از علوم اسلامى مطالعات دقیق و نظریه‏اى قوى دارد كه از آن جمله علم حدیث است. وى مدت هشت سال با مرحوم آیت‏اللَّه حاج شیخ على قمى درباره علم حدیث مذاكراتى داشته است. او نسخه كتاب وسائل خود را به نسخه‏اى كه به خط مرحوم شیخ المحدثین شیخ حر عاملى نوشته شده مقابله و به مدارك آن مراجعه نموده است. بیشتر افرادى كه زندگانى علماء و رجال معاصر را نگاشته و به صورت كتاب منتشر نموده‏اند از قبیل: صاحب كتاب معارف الرجال و صاحب كتاب معجم رجال الفكر و الادب و صاحب كتاب ماضى النجف و حاضرها شخصیت و زندگانى آقاى میلانى را نوشته‏اند. در بسیارى از مجله‏هاى كشورهاى اسلامى به مناسبتهائى راجع به معظم‏له مقالاتى درج نموده‏اند كه از جمله در مجله: العلوم بیروت در سنه 11 عدد 18 به مناسب تاریخ مشهد مقدس و مرقد حضرت على بن موسى الرضا (ع) و خلیفه عباسى هارون الرشید مقاله‏اى نوشته تا آنجا كه رسیده به مدرسه‏هاى قدیمه ارض اقدس مى‏نگارد. امروز چنانكه قبلا یادآور شدیم تعداد طلایى كه در مشهد مقدس مشغول تحصیل و تحقیق هستند قریب دوهزار و پانصد نفر (2500) مى‏باشد كه در حوزه‏هاى متعدده علمیه تقسیم شده‏اند و آنان درباره تحصیل هر موضوع و علمى از قبیل علم فقه و علم اصول و لغت و حكمت و امثال ذلك داراى اسنادهاى متعددى هستند. ولى ریاست و زعامت كلیه آن حوزه‏هاى علمیه به عالم ربانى و دانشمندان صمدانى علامه بزرگوار سید محمدهادى میلانى مى‏باشند كه بزرگ استادهاى علم فقه و علم اصول به شمار مى‏رود. وى همان كسى است كه قریب چهارصد نفر از افرادى كه قریب‏الاجتهادند در مجلس درسش حاضر مى‏شوند. آیت‏اللَّه میلانى در سال 1370 قمرى به حج مشرف شده و یك سفر هم در سال 1359 ق به سوریه و لبنان نمودند و ایشان شش مرتبه هم به ایران مسافرت نمودند كه سفر ششمین ایشان در روز عرفه 1373 ق بود كه به قصد زیارت ارض اقدس و حضرت رضا علیه آلاف التحیه و الثناء بود. وى در خانه مرحوم آیت‏اللَّه حاج شیخ على‏اكبر نوغانى وارد شده و از روز ورود ایشان حوزه علمیه مشهد و علماء اعلام و طبقات مختلف مردم تقاضا و اصرار نمودند كه معظم‏له براى تدریس و تربیت محصلین علوم دینیه در مشهد مقدس اقامت نمایند وى قبول ننمود تا اینكه ملزم به استخاره شد. پس از استخاره این آیه شریفه آمد. واتبع ما یوحى الیك من ربك واصبر حتى یحكم اللَّه و هو خیر الحاكمین. پس از این استخاره قبول نمود كه مدت سه ماه در خراسان توقف و شروع به تدریس نماید وقتى كه فضلاء برجسته حوزه علمیه مشهد مقدس وضع تدریس و مطالب دقیق ایشان را دیدند و شنیدند علاقه بیشترى پیدا كردند لذا با عزمى راسخ و اصرارى بیش از پیش خواستار توقف حضرتش گردیدند. آن بزرگوار به ناچار تقاضاى آنان را پذیرفت و عزم رحیلش بدل به اقامت گردید و در مسجد جامع گوهرشاد به تدریس خارج فقه و اصول پرداخت و صدها نفر از فضلاء و علماء مشهد به محضرش حاضر و بهره‏مند مى‏گردند. آثار و باقیات الصالحات آیت‏اللَّه میلانى مدظه. آن جناب در این مدتى كه در مشهد مقدس اقامت دارند در اغلب موسسات خیریه بناهاى دینى سهیم و شریك بوده و اشخاص شایسته‏اى از روحانیین را براى تبلیغ و ارشاد مردم به اطراف اعزام نموده و هم اكنون مى‏نمایند. ایشان همیشه در نظر داشته و دارند كه حوزه‏ها باید داراى نظم و برنامه مخصوص باشد و لازم است كه كلیه علوم اسلامى در آنها تدریس و خوانده شود و لازم است كه محصلین علوم دینیه درباره سایر علوم نیز داراى مطالعاتى باشند. آیت‏اللَّه میلانى در سال 1383 ق در شهرستان قم مدرسه‏اى به نام مدرسه منتظریه (حقانى) تأسیس و تعداد صد نفر دانشجو پذیرفته كه تحت تعلیم و تربیت مى‏باشند. جناب ایشان در مشهد مقدس نیز مدرسه‏اى دو طبقه تأسیس كرده كه داراى پانصد نفر محصل است (متأسفانه در این ایام آن مدرسه خراب و جزو فلكه آستانه گردید). مدرسه مدرن و زیباى دیگرى به نام امام جعفر صادق (ع) در جنب مسجد شاه مشهد و نزدیكى (مدرسه سلیمان‏خان) بنا نموده‏اند كه از جهت معمارى و زیبائى از مدارس نمونه علمى معاصر محسوب مى‏گردد. در این ایام كه مشغول به تحریر این سطور مى‏باشم معظم‏له مبتلا به كسالت شدیدى شده كه براى معالجه به تهران آمده ولى موثر واقع نشده به مشهد مراجعت و در یكى از دهات اطراف مشهد بسترى و دوران نقاهت و بیمارى را مى‏گذرانند. من اللَّه على المسلمین بشفاء وجوده انشاءاللَّه. آثار علمى آن جناب از این قرار است. 1- شرح استدلالى به كتاب صلوه شرایع 2- كتاب استدلالى در اجاره. 3- كتاب استدلالى در مزارعه و مسافات 4- كتاب در مبحث اوامر تا آخر استصحاب. 5- كتاب در مضاربه استدلالى 6- كتاب در تفسیر جزو عمه آخرین جزو از قرآن. 7- رساله در بحث مشتق 8- رساله در تحقیق صلوه جمعه. 9- رساله در منجزات مریض 10- رساله در تأمین والیا نصیب (قرعه‏كشى) 11- رساله در احكام جلود و غیره 12- حواشى بر كتاب الهدى الى دین المصطفى. 13- حاشیه بر وسیله النجاه 14- حاشیه بر عروةالوثقى و غیره. آیت‏اللَّه میلانى داراى دو برادر به نام حاج سید موسى و حاج سید كاظم و سه پسر به نام 1- حجةالاسلام حاج سید نورالدین مقیم شهر رى 2- حجةالاسلام حاج سید عباس مقیم نجف 3- آقاى حاج سید محمدعلى مقیم مشهد و یك دختر مى‏باشند.

برگرفته از کتاب: گنجینه دانشمندان (جلد هفتم)